Informatie

Welke technieken voor toegankelijke media en cultuur bestaan er?

In een toegankelijk media- en cultuuraanbod vormen fysieke, sensoriële en mentale beperkingen geen belemmering om deel te nemen aan het sociaal-culturele leven. Daartoe werden verschillende vertaaldiensten ontwikkeld. Een greep uit het aanbod:

Audiobeschrijving, ook wel audiodescriptie (afgekort AD)

Audiodescriptie maakt de beelden van een audiovisueel product makkelijker te volgen, zoals een film, serie, opera, theatervoorstelling, sportwedstrijd, concert of tentoonstelling. Een extra verteller of commentaarstem beschrijft tussen de geluiden en dialogen door wat er visueel gebeurt: handelingen, personages, plaats, lichaamstaal, gezichtsuitdrukkingen. Zo kan je door enkel te luisteren toch alles volgen. Audiodescriptie kan vooraf opgenomen en in de klankband gemixt worden, zoals bij films of audiogidsen. De beschrijvingen kunnen ook worden voorbereid, maar live voorgelezen, zoals tijdens een theaterstuk of concert.

Audio-inleidingen, ook wel audio-introducties (afgekort AI)

Audio-inleidingen zijn gesproken teksten van ongeveer 10 minuten die het publiek kan beluisteren voor aanvang van een film, serie of voorstelling. Deze inleidingen bevatten praktische informatie, een samenvatting van de verhaallijn, een beschrijving van visuele aspecten, zoals kostuums en decor of filmtechnieken. Of ze geven extra toelichting over de visie een aanpak van de maker van een voorstelling of film. Audio-inleidingen worden bijvoorbeeld gebruikt in combinatie met audiodescriptie, om het publiek voor te bereiden op de visuele aspecten van een voorstelling, maar ze worden ook gebruikt om mensen met een mentale of intellectuele beperking toelichting te geven bij de verhaallijn, of om extra achtergrondinformatie mee te geven aan geïnteresseerde bezoekers.

Audio-ondertiteling, ook wel gesproken ondertiteling (afgekort AST van het Engelse audio-subtitling)

Audio-ondertiteling is een gesproken versie van de geschreven ondertitels bij een audiovisuele tekst, zodat ook mensen die de ondertitels niet kunnen lezen de vertaling meekrijgen. De titels worden voorgelezen door een computerstem of één of meerdere stemacteurs. Meestal zijn de originele dialogen in de vreemde taal nog te horen op de achtergrond, maar soms vervangen de gesproken titels de originele dialoog volledig en gaan de stemacteurs ook echt acteren, eerder dan gewoon voorlezen, zodat je hetzelfde effect krijgt als bij dubben.

Ondertiteling voor doven en slechthorenden (afgekort SDH van het Engelse Subtitling for the Deaf and Hard of hearing)

Ondertitels voor doven en slechthorenden bevatten naast een geschreven versie van de gesproken tekst ook extra informatie over de geluiden: ze geven aan wie aan het woord is (omdat je dat in een film of serie niet altijd kan zien), beschrijven belangrijke geluiden die je niet uit de beelden kan afleiden (zoals een geweerschot buiten beeld) en beschrijven de muziek of de sfeer die de muziek oproept.

Live-ondertiteling

Live-ondertitels zijn ondertitels gemaakt bij live-programma’s of -evenementen, zoals nieuwsuitzendingen, sportwedstrijden of congressen. Om de ondertitels op het scherm te krijgen kort nadat de spreker aan het woord kwam, moeten speciale technieken gebruikt worden die het ondertitelproces versnellen. Dat kan met een schrijftolk (die vingervlug de gesproken tekst typt, al dan niet met een speciaal toetsenbord) of met spraakherkenningssoftware die gesproken tekst automatisch omzet in geschreven vorm. Omdat de spraakherkenningssoftware nog niet feilloos werkt, wordt meestal nog een “respeaker” ingezet. Dit is een tolk die herhaalt wat de spreker zegt, maar op zo’n manier dat de computer zijn stem makkelijker kan herkennen en er dus minder manueel verbeterwerk nodig is om volledig correcte live-ondertitels te creëren.

Gebarentolk of Tolk Vlaamse/Nederlandse gebarentaal

Een gebarentolk zet gesproken taal om in gebarentaal. Gebarentolken worden bijvoorbeeld ingezet om televisieprogramma’s zoals het nieuws toegankelijk te maken voor gebarentaalgebruikers, of om een concert of theatervoorstelling te vertalen. Gebarentaal is echter niet universeel. Ieder land heeft een eigen gebarentaal, zoals Vlaamse, Franse of Nederlandse gebarentaal. Wel bestaan er internationale Gebaren (International Sign Language).